Dat Vlaanderen begin volgend jaar zijn elektriciteitsfactuur weer ziet stijgen, is veroorzaakt door een fout beleid uit het verleden. Wellicht zou ik beter zeggen door het niet meer toepassen van een beleid. Het doorrekenen van de berg subsidies (lees: groene stroom certificaten) die is blijven liggen, is direct veroorzaakt door het stopzetten van een maatregel die al jaren van kracht was.

Vanaf 2003 moesten de leveranciers ieder jaar een klein stukje meer groene stroom in hun totale stroombehoefte verwerken en deze werkwijze zorgde ervoor dat de vraag altijd ietsje hoger bleef dan het aanbod. De Vlaamse regulator volgde de markt op de voet en verhoogde ieder jaar netjes het quotum. Vanaf 2009 kwam echter het succes van de zonnepanelen en kwamen er veel meer certificaten bij en werd het aanbod zo groot dat deze niet aan de leveranciers konden worden verkocht.

Zo werd om een onverklaarbare reden het quotasysteem losgelaten, wat dus ook de balans uit de markt haalde en zo een berg van bijna twee miljard euro liet liggen bij de netwerkbedrijven (die de verplichting hebben om deze op te kopen). Op dat ogenblik kwam het velen goed uit, de leveranciers klaagden niet want ze moesten geen certificaten meer opkopen om hun verplichting te voldoen. De toenmalige regering was allang blij dat de factuur (tijdelijk) niet meer steeg, en zo konden een aantal politici politiek scoren door te zeggen dat dankzij hun de factuur laag bleef.

De regulator had niet de macht om eenzijdig het quotasysteem op gang te houden en zag zich niet meer geruggensteund door de bevoegde minister. Nu zijn onze beleidsmakers vindingrijk als het aankomt op de factuur door te schuiven naar de toekomst want het vergt enige politieke moed om een beleid consistent door te blijven voeren.

En toch is het zeker niet te laat om het quotasysteem terug in te voeren gezien dit systeem de stabiliteit bracht die nodig was en leveranciers er ook toe aanzette om zelf ook te investeren in duurzame productie. Mijn vrees is echter dat men niet rigoureus 100% opnieuw het quotasysteem gaat opstarten, maar een soort hybride oplossing gaat nastreven. In het begin wel te begrijpen gezien de berg certificaten vanuit het verleden eerst dient weggewerkt te worden, maar het is uiteindelijk wel de markt zelf die het beste werkt.

Ondertussen werkt Vlaanderen aan een eigen lange termijn energiestrategie die ze volgend jaar in het voorjaar hoopt te presenteren. Deze zonder twijfel nuttige oefening, gezien er ook lokale keuzes gemaakt dienen te worden, kan echter niet optimaal werken indien zij niet geïntegreerd wordt met een energietransitie voor heel het land in samenwerking met onze buurlanden Nederland en Luxemburg. Zelfs de regionale bevoegdheden zoals de lokale netwerken dienen qua strategie optimaal afgestemd te worden op elkaar zodat er bijvoorbeeld technisch schaalvoordelen zijn.

De overheden dienen erover te waken dat de individuele netwerkbedrijven niet allemaal hun eigen oplossingen bedenken over bijvoorbeeld slimme netwerken/meters/facturatie gezien men niet moet vergeten dat deze bedrijven gereguleerd zijn en werken in hun natuurlijke monopolie. Schaalvoordelen brengen nu eenmaal vaak kostenvoordelen en dat dient een belangrijk element te zijn in het streven naar de laagst mogelijke werkingskost. Kijkende naar de diverse balansen van netwerkbedrijven kan men stellen dat het streven naar de laagst mogelijke kost nog geen hoofdprioriteit is op dit ogenblik.

De race naar een uitgewerkte lange termijn energievisie lijkt ingezet, alleen hoop ik dat men niet vergeet dat kwaliteit belangrijker is dan snelheid. Eén regio die autonoom even snel gaat communiceren hoe zij als eiland haar eigen energiestrategie gaat uitbreiden, kan in praktijk niet werken gezien veel onderwerpen de bevoegdheden van een regio ver overstijgen en dus dienen afgestemd te worden. Dat neemt niet weg dat een regionale energiestrategie zeker zijn plaats kan hebben in een groter geheel en is het werk dat men nu bijvoorbeeld in Vlaanderen al voorbereid zeker nuttig.

Hopelijk kan het tijdelijk lokaal eigenbelang opzij gezet worden zodat men samen (hiermee bedoel ik de regio's en de federale overheid in samenwerking met Nederland en Luxemburg) naar een visie kan streven gezien de uitdagingen individueel te groot zijn. Ruimte voor ego's is er niet in deze oefening die mede zal bepalen of we onze welvaart op een peil kunnen houden die ook voor de komende generaties aanvaardbaar is.

Hopelijk vergeet men niet om ook de gereguleerde activiteiten zoals de netwerkbedrijven eens grondig onder de loep te nemen zodat kleine stappen zoals het introduceren van een vermogenstarief (en dus stoppen met factureren per KWh) echt geïntroduceerd wordt. Zodra een vermogenstarief actief is, kan men ook de factuur opsplitsen zodat de leveranciers echt kunnen gaan concurreren met hun product. De marktwerking komt in gedrang als men niet gaat ingrijpen gezien het product op de factuur marginaal dreigt te worden gezien de sterke stijging van alle gereguleerde kosten. (lees: minder dan de helft van uw factuur bestaat nog uit de kost van het product en dat is waar de leveranciers verantwoordelijk voor zijn). Dat we afstevenen op een grote consolidatie gezien de financiële situatie van de vrije marktwerking (lees: de marges zijn te klein), is voor mij duidelijk en hopelijk beseffen de leveranciers dit ook. Soms is het beter om een klein deel te bezitten van een groter geheel dan kapitein te zijn op een schip dat zinkt. Voor hoeveel is er dan plaats? Meer dan vijf lijkt me niet leefbaar en dan ga ik er nog van uit dat iedereen min of meer hetzelfde marktaandeel heeft, wat in praktijk niet is, dus vijf lijkt eerder een maximum. Maar de toekomst laat zich moeilijk voorspellen dus wie weet wie gelijk zal hebben